1788 - 1795

Banknoty kościuszkowskie.

 

8 czerwca 1794 roku Rada Najwyższa Narodowa zdecydowała o utworzeniu Dyrekcji Biletów Skarbowych. Wzory biletów od 5 do 1000 złp zaakceptował Kościuszko. Bilety zostały wydrukowane na sumę 10 885 937 złotych polskich. 6 listopada 1794 roku przestały być środkiem płatniczym.

 

 

1795 - 1815

Banknoty Księstwa Warszawskiego.

Jednostką płatniczą Księstwa Warszawskiego został talar o wartości sześciu złotych polskich. Po klęsce Napoleona bilety kasowe przestały istnieć.  Część wydrukowanych biletów rząd Księstwa nawet nie zdążył wyemitować. Nienaruszone zostały 22 skrzynie.

 

1815 - 1830

Banknoty Królestwa Polskiego.

 

Car Mikołaj I wydał w styczniu 1828 r. dekret królewski ustanawiający w Królestwie Polskim Bank Polski, który upoważniony był do wprowadzania do obiegu biletów kasowych z datą 1824 oraz emitowania własnych biletów bankowych.

 

 

 

1830 - 1831

Banknoty z powstania listopadowego.

Bilet jednozłotowy, wydrukowany i wprowadzony do obiegu zgodnie z obowiązującymi przepisami był kolejną zaplanowaną emisją Banku Polskiego. Banknot powstał w drukarni Banku Polskiego na charakterystycznym, zielonym papieże. W lipcu i sierpniu produkcja osiągała ok. 30 tyś. banknotów dziennie.

 

1832 - 1863

Banknoty między powstaniami.

Po klęsce powstania listopadowego nastąpiła rusyfikacja. Car wprowadził w Królestwie Polskim nową walutę – rubel w srebrze. 

 

 

 

 

 

1863 - 1864

Banknoty powstania styczniowego.

 

15 grudnia 1863 r. Rząd Narodowy wydał dekret o emisji Obligacji Tymczasowych Pożyczki Ogólnej Narodowej. Obok podatków, datków dobrowolnych, rekwizycji kas rządowych i skarbowych były one źródłem finansowania powstania styczniowego. Plan wprowadzenia własnego pieniądza nie powiódł się. Wydrukowane we Francji w czerwcu 1864 r. banknoty o łącznej wartości ponad 23 mln złotych polskich nie mogły już trafić do kraju.

 

 

1815 - 1914

Banknoty zaboru pruskiego.

 

W grudniu 1871 r. marka, dzieląca się na 100 fenigów stała się jednostką monetarną Rzeszy. W Wielkopolsce nieoficjalnie rachowano nadal w złotych. Złoty odpowiadał połowie marki.

 

 

1815 - 1914

Banknoty polskie w Galicji.

 

Na ziemiach polskich w zaborze austriackim, czyli Galicji, w obiegu były guldeny aż do roku 1900, w którym to nastąpiła zmiana systemu pieniężnego z guldenów na korony.

 

 

1914 - 1918

Banknoty "pod okupacją".

 

Na okupowanych częściach ziem Królestwa Polskiego w 1916 r. Niemcy utworzyli odrębną jednostkę administracyjno-polityczną, tzw. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie. W grudniu 1916 r. powołano do życia instytucję bankowo-emisyjną pod nazwą Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, która była upoważniona do emitowania nowej waluty – marek polskich.

 

 

1918 - 1921

 

Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa została z konieczności przejęta 11 listopada 1918 r. przez władze polskie i traktowana jak instytucja przejściowa. Państwo polskie utrzymało charakter banknotów Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego jako prawnego środka płatniczego do 30 listopada 1923 r. PKKP, która przeszła pod zarząd polski, emitowała własną walutę – marki polskie.

 

 

1920 - 1923

Banknoty okresu inflacji.

 

Inflacja lat dwudziestych nie ominęła nowo powstałego państwa polskiego. Pod koniec 1923 r. inflacja przerodziła się w hiperinflację, osiągając szczyt na początku 1924 r. Marka przestała być miernikiem wartości – za 1 dolara amerykańskiego płacono 10 250 000 marek polskich.

 

 

1920 - 1939

Banknoty Wolnego Miasta Gdańska.

 

Wolne Miasto Gdańsk miało swoją walutę – guldena. Walutę emitował  Bank von Danzig początkowo w systemie Gold Exchange Standard – pokryciem obok złota był funt brytyjski. Później pokryciem było już tylko złoto – gdański gulden znalazł się w systemie Gold Standard.

 

 

1925 - 1929

Banknoty kryzysu poinflacyjnego.

 

Reformy Grabskiego, które zlikwidowały inflację, miały też złe skutki: pogorszenie koniunktury, wzrost bezrobocia, falę bankructw. Efektem rozczarowania społecznego był zamach majowy Piłsudskiego. Sanacja objęła władzę podczas poprawy koniunktury. Kurs złotego został ustabilizowany i przestał tracić na wartości, a jego spadek wpłyną na poprawę bilansu handlowego.

 

 

1929 - 1939

Banknoty wielkiego kryzysu.

 

Dwa banknoty z lat 1929-1932 stanowią niezwykłą parę: wyśmiewany już w swoich czasach jako wyjątkowo nieudany i brzydki banknot dziesięciozłotowy i zachwycający do dziś kolekcjonerów swoją urodą banknot stuzłotowy.

 

 

1939 - 1945

Banknoty na emigracji.

 

Banknoty te są szczególne – nigdy nie można było za nie nic kupić. Przygotowywał je w latach II wojny światowej polski rząd na uchodźctwie z myślą o puszczeniu w obieg po wyzwoleniu kraju. Jednak władzę przejęli polscy komuniści, którzy ze względów ideowych nie chcieli posługiwać się banknotami wyprodukowanymi na Zachodzie.

 

 

1939 - 1945

Banknoty czasów okupacji.

 

Podczas II wojny światowej Niemcy na okupowanych terenach Polski wprowadzili nową walutę. Najbardziej znanym banknotem było 500 zł – słynny, od przedstawionej na nim postaci górala.

 

 

1939 - 1945

Banknoty getta łódzkiego.

 

Banknoty wprowadzone do obiegu w getcie były dodatkowym sposobem wyizolowania Żydów ze społeczeństwa - poza murami wydzielonej dzielnicy nie miały żadnej wartości.

 

 

1950 - 1956

Banknoty reformy pieniężnej.

 

Ustawą z 28 października 1950 r. przeprowadzono zmianę systemu pieniężnego. Wprowadzono do obiegu banknoty z datą 1 lipca 1948 r., które były przygotowane w wielkiej tajemnicy.

 

 

1957 - 1989

Banknoty PRL-u.

 

Polacy w latach PRL-u kochali dolara - stał się walutą znacznie bardziej pożądaną niż złotówka. Komunistyczne władze wymyśliły dolara "zastępczego" - bon towarowy. To waluta, za którą - tak jak za dolary - można było kupować w zaopatrzonych lepiej niż zwykłe sklepach Peweksu.

 

Bibliografia

Opracowano na podstawie: Banknoty polskie, niezwykła historia kraju i pieniądza - dodatek do Gazety Wyborczej.

na początek